Çocuklarda hırsızlık ve yalan söyleme

Küçük çocuğunuzun zaman zaman yalan söylemesi ya da küçük hırsızlıkları ileride suça yatkın olabileceği endişesini yaratabilir. Ancak çocuk gelişimi perspektifinden bakıldığında her iki davranış karşısında büyük bir endişeye kapılmanın gereksiz olduğu ortaya çıkıyor.

4 yaşındaki Ayşe, öğleden sonrasını arkadaşının evinde geçirmiş, birlikte oyun oynamışlardır. Ayşe oyun oynarken evin eski anahtarı çok beğenmiş ve alıp alamayacağı konusunda kararsız kalmıştır. Ayşe evden ayrıldıktan sonra; arkadaşının annesi, Ayşe'nin annesine evin arka bahçesinin anahtarını alıp almadığını sormaktadır. Telefondaki ses, "Acaba Ayşe anahtarı yanına almış olabilir mi diye merak ettim" der. Ayşe'nin annesi utanır ve biraz da savunmacı bir tarzda, "Almış olacağına inanmıyorum. Kayıp olduğundan emin misiniz?" Telefondaki ses cevap verir, "Kesinlikle kayıp. Son bir saattir onu arıyoruz. Sorun şu ki, anahtar olmadan arka kapıyı kullanamıyoruz."

Ayşe'nin annesi anahtarı alıp almadığını sorduğunda, çocuğun yanıtı "almadım" şeklindedir ve hemen konuyu değiştirir. Bunun üzerine annesi baskıyı artırdığında Ayşe göz yaşlarına boğulur. Ve ardından annesine anahtarı nereye koyduğunu söyler ve ekler: "Çok güzeldi, almak istedim."

Anne ve babalar, tıpkı Ayşe'nin annesi gibi bu gibi bir durumla karşılaşmak istemez. Peki ya karşılaşılırsa nasıl davranılmalı? Uzmanlar, küçük çocuklar konu olduğunda "hırsızlık" ya da "çalma" ifadelerini kullanmamak gerektiğine dikkat çekiyor. Eğer çocuğunuz bir arkadaşının oyuncağını alırsa ya da mağazadaki küçük bir şeyi cebine koyarsa, burada çocuğun eğilimine bakılmalı.

Uzmanlar konuyla ilgili, "Çocuklar bazen bir şeye yönelik isteklerine yenilirler. Bu hırsızlık değildir. Normal okul öncesi çağı çocuğuna ait bir davranıştır. Bu kadar küçük çocuklar için ekonomi çok soyut bir şeydir. Hala, bir şeyler alırken ödeme yapmak gerektiğini öğreniyorlar. Anlama eksikliği sonucu küçük hırsızlıklar yapabiliyorlar." ifadelerini kullanıyor.

Yalan söyleyen çocuklarınızla nasıl başa çıkarsınız?

Bir çocuk "O oyuncağı ben almadım" ya da "Tabağı ben kırmadım" diyorsa onun bu sözlerinin içine "keşke" ifadesini eklemelisiniz. Aslında çocuğunuz "Keşke o oyuncağı ben almasaydım" ya da "Keşke tabağı kırmasaydım" demek istiyor. İşte o dönemleri çocuklarınızı eğitmek için kullanmalısınız. Çocuğunuzun yanına oturun ve "Eminim annenin anahtarlarını saklamak istememişsindir" şeklinde bir cümle kurun. Ardından bu davranışının sonuçlarını ona anlatın. Anahtarları saklamak ailenin geç kalmasına neden olacaktır ya da arkadaşının oyuncağını alması, arkadaşının ağlamasına neden olmuştur... Kurduğunuz cümleler kısa ve basit olmalı, neden-sonuç ilişkisini kurmalı.

Çocukların yalan söylemesinin bir nedeni de, cezalandırmaya ilişkin kötü hisleri yaşamamak istemesi olabilir. Çocuğunuz sizinle, "Bana bağıracağından korkmuştum" diye konuşabilir. Bu aslında çocukların anne ve babalarını kızdırmak için değil, aksine anne ve babalarını mutsuz etmemek için, duymak istediklerini düşündüklerini söylemeleridir.

İşte tam da bu nedenle çocuklarınızla utanma, suç, korku ve hayal kırıklığı gibi kavramları konuşmalısınız. Çünkü çocuklar bu hisleri konuşacak ve anlayacak yeteneklerle doğmazlar. Anne ve baba olarak bu kavramları öğretmek size düşüyor.

Çocuğunuzun yaptığını itiraf etmesi halinde ise, onları doğruyu söyledikleri için yüceltmek, cezalandırmaktan çok daha etkili olacaktır. Onlara şunu söyleyin: "Normal şartlarda seni cezalandırmam gerekirdi, ancak doğruyu söylediğin için seninle gurur duyuyorum."

Biraz yaramazlık ise iyidir

Bu yaşananları bilişsel öğrenme açısından değerlendirdiğinizde, çocuklarınızın yalan söyleyebileceğini bilmek aslında iyi bir işarettir. Bu yaklaşık 4 yaşlarında, çocuğunuzun kendi bildiği ile başkalarının bildiği arasındaki farkı anlaması ile ortaya çıkan bilişsel bir adımdır. Yalan söylemek için aslında çok karmaşık şekilde düşünmek ve başkasının bilmediği bir şeyi bildiğini anlamak gerekir.

Çocuk psikologları yalan söylemenin, bazı şeyleri almanın ve benzer hareketlerin normal çocuk gelişiminin bir parçası olduğuna vurgu yapıyor ve ekliyorlar: "Aslında mükemmel gibi görünen çocuklar hakkında endişelenmek gerekir." Bir çocuğun, iki yaşından itibaren anne ve babasıyla mükemmel bir birliktelik yürütmesinin dikkat edilmesi gereken bir konu olduğuna vurgu yapan psikologlar, "Böylesi bir durum, endişeli bir çocuğun işaretidir. O nedenle küçük yaramazlıklar çocuğun gelişimi açısından her zaman iyidir. Bazı şeylerin habersiz alınması ve küçük beyaz yalanlar çocukların sınırları anlaması ve dünyayı öğrenmesinin bir yoludur" ifadelerini kullanıyor.

Çocukların istenmeyen davranışları nasıl yönetilir?